O animal ten segredos que, a diferenza dos segredos que gardan as covas, as montañas e os mares, están especificamente dirixidos ao home.
John Berger
Por que miramos aos animais?
O animal ten segredos que, a diferenza dos segredos que gardan as covas, as montañas e os mares, están especificamente dirixidos ao home.
John Berger
Por que miramos aos animais?
Sempre me resultou sorprendente o modus operandi da nosa memoria. Basta unha palabra, unha fotografía, un aroma ou as notas dunha canción para desencadear no noso cerebro un torrente de imaxes que creíamos sepultadas para sempre nun lugar ignoto ou inaccesible. Pero o caso é que esas imaxes volven a nós, fanse nítidas até o punto de parecer escenas saídas do noso presente máis inmediato, malia que o visto neses momentos acontecese moitos anos atrás.
Cada certo tempo achégome ata a casa dos meus avós para fotografala. Deambulo polos diferentes cuartos na procura de algo que me leve a aqueles anos nos que aínda estaban con nós ou que me permita atopar o camiño de acceso a esas gabetas da memoria onde gardamos o que máis nos importa. Non sempre funciona, pero de cando en vez consigo traer ao presente cousas que me axudan a comprender mellor quen son e de onde veño.
Desta volta reparei nunhas caixas onde os meus avós gardaban as fotos dos seus seres queridos. Para alguén a quen lle gusta traballar con imaxes sempre é un pracer poder comprobar cales eran as cousas que lles importaban aos seus, así que decidín examinalas coa maior atención posible.
Apareceron moitas persoas coñecidas; algunhas xa non nos acompañan, outras si. Dos que aínda viven atopei cousas que xa tiña esquecidas e que axudan a recolocalos no presente, pero o que me fascinou foi atopar imaxes de lugares descoñecidos, de xente que sorrí dende un pasado oculto para min e do que non sei apenas nada. E foron estas fotos precisamente, as que fixeron xurdir as preguntas…
Quen son estas persoas e onde vivían?
Que relación tiñan coa nosa familia?
Por que decidiron enviar uns retratos de estudio cunha dedicatoria na parte posterior?
Cando rompeu o fío que os mantiña unidos á nosa historia?
Quen fixo as fotos desta parella?
Que vínculo tiña cos fotografados?
Posaban para el porque estaban celebrando algo ou simplemente eran os seus amigos?
Son os mesmos nas dúas imaxes ou só se parecen?
Quen é esa muller que aparece diante do que semella ser un edificio público?
Estaba alí no momento no que se fixo a fotografía ou é alguén relevante para os propósitos de quen a fixo?
E quen é ese home que dispara a súa escopeta? Un cazador? Un soldado?
Que estaban facendo nese lugar que nos mostra a fotografía velada polo paso do tempo?
Demasiadas preguntas sen resposta…
Se cadra estas imaxes resultan ambiguas ao non poder contextualizalas axeitadamente, o que me leva a pensar que algún día, cando eu xa non estea, quizais alguén poida atopar nalgún lugar calquera das fotos que eu fixen, ou vaia facer, e achegarse a elas coa mesma incomprensión coa que hoxe observo eu estas imaxes que vos mostro.
Por que fotografar entón cando o propio tempo se vai encargar de que as nosas imaxes perdan o sentido que lles pretendemos dar? Como as interpretarán as vindeiras xeracións? Que diálogo establecerán con elas?
Coma case sempre, para achegarnos a unha posible resposta a estas e outras cuestións, teremos que dirixir a nosa mirada cara o pasado, pois como ben sabemos todos, o futuro é incerto, ou se así o preferides, imprevisible. Con todo, non deixedes de facer fotos, aínda que só sexa para estimular a imaxinación daqueles que virán…
Francia. Decembro de 1994.
Os espeleólogos Jean-Marie Chauvet, Éliette Brunel e Christian Hillaire percorren un acantilado situado a carón do curso das augas do río Ardèche. Unha lixeira corrente de aire procedente dunha pequena cova chama a súa atención. Deciden retirar uns cachotes para abrir un oco polo que meterse, pero unha vez dentro, ao non ir equipados axeitadamente optaron por regresar ao coche para coller o material necesario e poder así explorar a cova na súa totalidade.
Percorren as diferentes galerías marabillados polas formacións xeolóxicas esculpidas pola auga ao longo do tempo. No chan atopan restos de animais que lle confiren ao lugar unha atmosfera especial, pero o mellor aínda estaba por chegar…
Cando xa regresaban, Éliette exclamou: “Ils sont venus!”
Acababa de descubrir unha figura dun mamut representada nunha parede. Sorprendidos pola descuberta, comezaron a observar máis de vagar as paredes daquela cova. O que alí atoparon son a día de hoxe as máis antigas pinturas rupestres coñecidas, datadas en máis de trinta mil anos.
Dende un primeiro momento as autoridades francesas recoñeceron a importancia do descubrimento e procederon a pechar a cova para garantir a súa conservación e poder estudiala con profundidade. Crearon un equipo de investigación multidisciplinar que accede ao interior en períodos de tempo moi breves para non crebar o fráxil equilibrio microclimático da cova e que convida nas súas campañas a diferentes artistas e científicos de todo o mundo para que compartan con eles as súas impresións.
Todos eles destacan a espectacularidade e a calidade dos debuxos e gravados alí presentes ou a destreza que amosaban á hora de representar o seu mundo, pero semella que existe un muro infranqueable que nos impide atopar unha resposta á inevitable pregunta.
Por que sentían (ou sentimos) a necesidade de representar o mundo circundante?
***
No ano 2002 publicouse no suplemento Babelia, do xornal El País, a tradución dun fermoso texto que escribiu John Berger logo de visitar a cova.
No ano 2010 Werner Herzog rodou o documental Cave of forgotten dreams, que foi presentado no Festival de Toronto dese mesmo ano.
Na web do Ministerio de Cultura francés hai un apartado referido aos grandes lugares arqueolóxicos no que podedes atopar máis información sobre a cova Chauvet-Pont-D’Arc.
Marco Polo describe unha ponte, pedra a pedra.
– Pero cal é a pedra que sostén a ponte? – pregunta Kublai Kan.
– A ponte non está sostida por esta pedra ou por aquela – responde Marco – , senón pola liña do arco que elas forman.
Kublai permanece silencioso, reflexionando. Despois engade:
– Por que me falas das pedras? O único que me importa é o arco.
Polo responde:
– Sen pedras non hai arco.
Italo Calvino
As cidades invisibles
Pasear. Observar. Camiñar a ritmo demorado na procura deses instantes que achegan algo de luz sobre a penumbra. Construír con eses fragmentos cotiáns a miña propia realidade, esa que aparece fugazmente cando pecho os ollos e teima en desaparecer apenas os abro de novo.
Encaixar as pezas. Tratar de comprender…
É innegable que os últimos avances experimentados pola telefonía móbil, no referido á calidade das cámaras incorporadas aos xa chamados teléfonos intelixentes, supón a apertura de novos campos de experimentación para a creación visual. A omnipresenza no noso día a día, a conectividade que proporcionan ou a discreción que permiten á hora de fotografar ou gravar imaxes son razóns máis que evidentes para comprender por que tantos fotógrafos deciden incorporar estas ferramentas ás súas dinámicas de traballo.
Froito desta reflexión, Carlos Puga e Xaquín Rosales, membros do colectivo Lo más mínimo, decidiron abrir unha convocatoria para que todos aqueles fotógrafos que estabamos utilizando os nosos teléfonos móbiles como medio para avanzar na nosa obra persoal, presentásemos as nosas propostas de traballo co gallo de organizar unha exposición, o máis ampla e plural posible, onde poder mostrar cales son os diferentes camiños emprendidos por todos nós.
O resultado final dese longo proceso que comezou hai cousa dun ano, poderá verse dende o 8 de novembro ata o 7 de decembro no Pazo Torrado, en Cambados, dentro da programación oficial do Outono Fotográfico deste ano 2013. A inauguración está prevista para o vindeiro venres ás oito da tarde.
Alí vos agardamos…
Compartir tempo con José Manuel Navia sempre é sinónimo de volver coas forzas renovadas e disposto a continuar un camiño emprendido hai xa varios anos.
Desta volta debo agradecerlle esta posibilidade a Alberto Paredes, que dende o ano 2012 vén organizando en Arnedillo uns talleres fotográficos polos que xa pasaron fotógrafos como Cristina García Rodero, César Lucas, Samuel Aranda e o propio José Manuel Navia.
A proposta era sinxela pero imprescindible: debater durante unha fin de semana sobre a relación que ten a fotografía co territorio e coa memoria dos seus habitantes. Mostrounos tamén como enriquecer os nosos traballos ao abordalos dende outras perspectivas, non sempre presentes á hora de concibilos, botando man da literatura, a filosofía ou a antropoloxía.
Para isto, ademais de analizar Nóstos, o seu último traballo recentemente publicado por Ediciones Anómalas, aproveitamos a tarde do sábado para achegarnos a Sarnago e compartir tempo e lecturas cos veciños deste pequeno pobo situado na soriana serra da Alcarama, nunha zona que recibe o nome de Tierras Altas.
As palabras sacadas dos libros de autores como Julio Llamazares, Abel Hernández ou Fermín Herrero demostraron unha vez máis que os lugares e as persoas non desaparecen mentres haxa alguén disposto a recordalos…
Todo o mundo pode facer fotos. O que resulta difícil é pensalas, organizalas e intentar utilizalas propoñéndoas de certa maneira para construír a partir delas un sentido. Aí é onde verdadeiramente comeza o traballo.
Lewis Baltz
Deitarme. Pechar os ollos. Durmir. Soñar…
Descúbrome viaxando ao pasado e aprendendo a relacionarme coa xente coa que me atopo. Sei con quen podo falar e con quen non. Paso a carón de persoas que me coñecerán no futuro, pero non me recoñecen nese instante. Algún día coincidiremos – penso.
.
Véxome tratando de recompoñer un crebacabezas con dificultade. Se cadra aínda non teño as pezas necesarias.
.
Unha muller fai axeonllarse a un cabalo branco.
.
De súpeto, unha pregunta…
Home de calor ou home de luz?